آشنایی با آژانس بین المللی انرژی

این آژانس در پی وقایع و حوادث متعدد در فضای متشنج ناشی از جنبش­ها و اعتراضات سراسری در حوزه نفت و برای تامین امنیت انرژی برای کشورهای قدرتمند تاسیس گردید. از جمله این­ وقایع می­توان به جنبش ملی­کردن نفت، تلاش برای افزایش قیمت نفت، حذف امتیازات شرکت­های بزرگ نفتی و جلوگیری از بهره­برداری سیاسی و اقتصادی ناشی از وابستگی کشورهای توسعه نیافته به کشورهای صنعتی اشاره کرد. بحران انرژی سال 1973 ضربه نهایی بود که آمریکا، اروپای غربی در ژاپن را به ضرورت تاسیس آژانس ترغیب نمود. سرانجام این آژانس در طی یک گردهمایی در 18 نوامبر 1974 با شرکت نمایندگان کشورهای عضو همکاری اقتصادی و توسعه(Organizational for Economic Cooperation and Development (OECD))و عضویت اتحادیه اروپا تاسیس گردید. مرحله اجرایی آژانس سال 1976 و مقر آن در پاریس و زیرمجموعه (OECD) است. (موسوی، 1379: 176)

در اکتبر سال 1977 هیات مدیره آژانس بین­المللی انرژی 11 اصل را به عنوان سیاست انرژی برگزید. (موسوی، 1379: 180- 181)

1-      ذخیره­سازی و تقلیل واردات نفت هر یک از کشورهای عضو.

2-      برنامه­ریزی انرژی برای کشورهای عضو.

3-      قیمت بالاتر برای انرژی.

4-      انگیزه­های غیربازاری برای ذخیره­سازی.

5-      ترغیب به مصرف کمتر.

6-      تشویق به مصرف زغال سنگ.

7-      تشویق به مصرف گاز طبیعی.

8-      تشویق به تولید الکتریسیته از مولد هسته­ای.

9-      افزایش سطح تحقیق و توسعه.

10-   افزایش فعالیت اکتشافی.

11-   همکاری بین­المللی در زمینه انرژی.

برنامه آژانس بین­المللی انرژی در مواقع بحران و قطع جریان نفت شامل محدود نمودن تقاضا و برقراری سیستم سهمیه­بندی نفت بین کشورهای عضو است. هر عضو باید مصرف 90 تا 120 روز خود را ذخیره نماید.

در زمان محدود شدن تقاضا یعنی کمبود نفت تا 7 درصد نسبت به وضعیت عادی، مصرف باید سریعا 7 تا 10 درصد کاهش یابد که این اقدامات «حق تدارک» (Supply Right) نامیده می­شود. در مرحله بعدی یعنی کمبود نفت تا 12 درصد نسبت به وضعیت عادی، کشور مربوطه ضمن کاهش از تقاضا، می­تواند از ذخیره نفتی خود استفاده نماید کشورهای آمریکا، ژاپن، آلمان و انگلستان مجازند از نفت مازاد بر مصرف کشورهای عضو استفاده نمایند این سیستم «حق تخصیص»( Allocation Right) نامیده می­شود.آژانس بین­المللی انرژی، به این ترتیب نیاز کشورهای عضو را متوازن می­نماید. آژانس متعهد است که در مدت محدودیت صادرات نفت یا قطع جریان نفت از سوی اوپک، احتیاجات نفتی کشورهای عضو را برابر مقررات مربوطه تامین نماید. نیازها برابر اصل «معامله منصفانه»( Fair Treatment) و اصل «عدم تبعیض»( Nondiscrimination) تعیین می­گردد. آژانس بر قیمت و بر چگونگی توزیع نفت نیز نظارت دارد(موسوی، 1379: 183)

اعضای آژانس بین­المللی انرژی:

کشورهای عضو آژانس بین­المللی انرژی عبارتند از: استرالیا، اتریش، بلژیک، کانادا، دانمارک، آلمان، یونان، ایرلند، ایتالیا، ژاپن، لوکزامبورگ، هلند، نیوزلند، پرتغال، اسپانیا، سوئد، سوئیس، ترکیه، انگلستان و ایالات متحده آمریکا.

تحولات ناشی از اقدامات آژانس بین­ المللی انرژی:

طی اقداماتی که آژانس در دستور کار خود قرار داد توانست موجبات برخی تحولات مهم را فراهم سازد که می­توان موارد زیر را برشمرد: (موسوی، 1379: 184)

–         صرفه­جویی در مصرف انرژی در کشورهای عضو

–         کاهش تدریجی سهم اوپک از بازار.

–         تلاش برای کشف منابع و افزایش تولید در کشورهای غیر اوپک.

–         برقراری تعرفه و مقررات مالیاتی توسط کشورهای صنعتی.

–         تامین نفت و گاز ارزان و فراوان برای کشورهای عضو.

منابع و مآخذ:

موسوی میرطیب (1384)، مسائل سیاسی اقتصادی جهانی نفت، تهران: انتشارات مردم­سالاری

نوروزی محمد(1391)، گفتارهای عمومی درباره مسائل نفت ایران، تهران: انتشارات انجمن علمی دانشجویی معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق علیه ­السلام