آشنایی با دوره دکتری مدیریت قراردادهای بین المللی نفت و گاز

مقدمه:

ظهور انقلاب اسلامی در ایران به رهبری حضرت امام خمینی (قدس سره الشریف) همواره با حساسیت و توجه ویژه ایشان به قطع ایادی استکبار جهانی و نیل به استقلال کشور همراه بود. حضرت امام چه در گفتار و چه در عمل با درایت و دوراندیشی، استقلال در تصمیم و عمل و حفظ منافع ملی و صیانت از آن‏ها را جزء استراتژی‌های اساسی انقلاب اسلامی و یکی از محورهای بازگشت به اسلام ناب محمدی (صلی‌الله علیه و آله) معرفی نمودند. این توجه توأم با ژرف‌اندیشی حضرت امام باعث شد تا جوانان و نیروهای حزب‌اللهی و متخصص صنعت نفت در بدو ظهور انقلاب اسلامی بتوانند بدون اتکاء به نیروهای خارجی، این صنعت حیاتی و راهبردی را به‌عنوان یکی از پشتوانه‌های نظام اسلامی مدیریت نمایند. بدون شک استمرار حرکتی که امام آغازگر آن بوده‌اند امروزه بدون پشتوانه‌های عمیق علمی و دانشگاهی امکان‌پذیر نخواهد بود.

در چند دهه‌ی اخیر مراکز دانشگاهی جهان شاهد ظهور و رشد فراگیر رشته‌های جدید و با اهمیتی در حوزه علوم انسانی ناظر بر موضوع انرژی و به‌طور خاص نفت و گاز در ابعاد حقوقی، اقتصادی و مدیریتی بویژه در مقاطع تحصیلات تکمیلی و عالی بوده‌اند. این رشته‌ها که به صورت میان رشته‌ای و با پیوند موضوعی با رشته‌های مختلف علوم انسانی و فنی- مهندسی طراحی گردیده‌اند، به سرعت گرایش‌های متعدد نظری و کاربردی یافته و گستردگی فراوانی به لحاظ محتوایی داشته‌اند. اما در سوی دیگر این ماجرا در کشورهای تولیدکننده نفت و گاز از جمله ایران بستر مطالعات دانشگاهی معطوف به عمل و تربیت نیروی انسانی متخصص بومی آن گونه که باید شکل نگرفته است.

 از آن‏جا که نگرش صحیح  و علمی نسبت به مسأله قراردادهای بین المللی نفت و گاز با توجه به موقعیت راهبردی و ژئوپلتیک  مسأله انرژی در دنیا و نقش کشور ما در بازارهای جهانی نفت و گاز امری غیر قابل انکار و ضروری می‌باشد و نیز نظر به کمبود نیروهای متعهد و متخصص در صنعت نفت که به همه‌ی ابعاد و زوایای حقوقی، اقتصادی و مدیریتی قراردادهای این صنعت اشراف داشته باشند، دانشکده‌ی معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام) برای اولین بار در کشور و حتی در سطح کشورهای OPEC اقدام به طراحی و برگزاری دوره‌ای جامع بر تمامی ابعاد فنی، حقوقی‏، مدیریتی و اقتصادی قراردادهای این صنعت تحت عنوان مدیریت قراردادهای بین المللی نفت و گاز نموده است.

تبیین ضرورت نگاه بین‌رشته‌ای و نگرش منشوری در برگزاری این دوره :

 نفت و گاز از جایگاه با اهمیتی در اقتصاد کشورها علی‌الخصوص کشورهای صادر کننده برخوردار است. عموماً در اینگونه از کشورها نفت با منافع ملی ارتباط وثیق و غیرقابل انکاری پیدا کرده است. از طرف دیگر عموم پدیده‌ها و مسائل این صنعت از پیچیدگیها و ابعاد متنوع و متکثری برخوردارند. کمتر مسأله‌ای در این صنعت وجود دارد که با چند رشته مختلف از علوم ارتباط جدی و مستقیم نداشته باشد حتی فنی‌ترین مسائل این صنعت ارتباط مؤثر و عمیقی با سایر دیسیپلین‌های علمی دارد. نوع این مسائل از ابعاد گوناگونی چون حقوقی، فنی، سیاست‌گذاری، سیاسی، بازرگانی، مالی و اقتصادی برخوردارند. از سوی دیگر صرف‌نظر از مسائل این صنعت، در دنیای علم به طور فزاینده‌ای در دو دهه اخیر شاهد ایجاد و گسترش مطالعات و آموزش‌های بین‌رشته‌ای هستیم. مرزهای موجود میان رشته‌های مختلف علمی کمرنگ و حتی ناپدید گشته است. رشته‌ها و دوره‌های آموزشی جدیدی از تلفیق چندین رشته بوجود آمده‌اند. این رویکرد به خصوص در قلمروها و حوزه‌هایی مانند مسائل صنعت نفت و گاز که با مسائل استراتژیک و ذوابعاد بیشتری سروکار دارند، قابل مشاهده است.

در این بین رویکردهای بین‌رشته‌ای در تحقیق پیرامون مسائل مربوط به علم و صنعت از ویژگی‌ها و امتیازاتی برخوردارند که ضمن جبران خلا روشی، نتایج بهتر و با قابلیت اتکاء بیشتر را بهمراه دارد. رویکردهای بین‌رشته‌ای شکلی از فعالیت علمی است که:  

1-بیش از یک رشته علمی در حل و یا تحلیل یک مسئله مورد استفاده قرار می گیرد.

2- به ایجاد و رواج مفاهیم، روش‌ها و مهارت‌های جدیدی منجر می شود که شناخت شناسی نوین و یا استعاره‌های نوینی را ایجاد می‌کند و حوزه‌های موجود را با یکدیگر پیوند می‌دهد.

3- از طریق ویژگی‌هایی همچون روابط متقابل، تألیفات مشترک، تجزیه و تحلیل موارد خاص توسط فعالان صنعت و اساتید فن مشخص می شود.

اما توجه بیش از حد به روش‌‌های مرسوم پژوهش در مسائل صنعت که مهمترین ویژگی آنها عدم استفاده از رویکرد بین رشته‌ای است، مشکلات خاصی را در بردارد:

1-جزئی نگری, غیر واقع نگری و یکسویه نگری.

2- حاکمیت روشها و مبادی انتزاعی و تجریدی فارغ یا حتی مغایر با واقعیت.

3- حاکمیت نوعی بی اطلاعی و بی فایدگی هر یک از رشته‌های علمی نسبت به سایر رشته‌ها و فقدان هرگونه تعامل و تاثیر و تاثر مثبت میان رشته‌ها.

4- عدم اطلاع و استفاده از مواهب مربوط به جامعیت و سازگاری درونی علم و نادیده انگاشتن دیدگاه کل گرایانه.

5- عدم توفیق علم در دستیابی به اهداف چند وجهی و متکثر.

6- عدم برقراری گفتمان اثربخش بین دانشمندان یک علم خاص و بدنه اجرایی- عملیاتی آن در صنعت مرتبط.

7- فقدان دیدگاه منشوری و نگرش سیستماتیک در مواجهه با پدیده‌ها و موضاعات پیچیده که بررسی هر بعد مستلزم پیروی از اصول و مبادی یک رشته خاص است بدون وجود یک مکانیسم تعامل بین علوم درگیر.

8- بروز معضل بهینه‌سازی بخشی در هر یک از علوم بدون توجه و تلاش هدفمند در جهت بهینه‌یابی برای مجموعه و کل علوم.

خلاصه این که در رویکرد بین‌رشته‌ای به یک مسأله خاص در صنعت از زاویه دیسپلین‌های علمی مختلف نگریسته می‌شود و سعی می‌شود با جهت‌گیری حل مسأله[2] و به‌صورت خیلی عملی، مسأله مورد مداقه و کنکاش علمی قرار گیرد. در این بین و در جهت‌گیری برای حل یک مسأله در صنعت نفت و گاز برخی از دیسیپلین‌های علمی ارتباط وثیق، برخی ارتباط مؤثر، عده‌ای ارتباط مفید و دسته‌ای هم بی‌‌ارتباط با مسأله مورد بررسی هستند. در این بین ارتباط وثیق بدین معنی است که یک مسأله خاص در ارتباط تنگاتنگ چه از لحاظ روشی و چه از لحاظ فضای گفتمانی با یک دیسپلین خاص قرار دارد. ارتباط مؤثر حکایت از نوعی ارتباط دارد که در آن یک موضوع خاص جزء موضوعات پیرامونی برای یک دیسیپلین محسوب می‌شود. اگر نوع رابطه یک موضوع با یک دیسیپلین اصطلاحاً پوسته‌ای باشد به این ارتباط، ارتباط مفید می‌گویند. و در نهایت چناچه یک موضوع هیچ ارتباطی با یک دیسیپلین خاص نداشته باشد گفته می‌شود که آن مسأله بی‌ارتباط با آن دیسیپلین می‌باشد.

برگرفته از سایت دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه­السلام

]]>