ریشه اختلاف نظر در آی پی سی کجاست؟

آسیب­ شناسی طولانی شدن روند طراحی و تصویب قراردادهای نفتی جدید (IPC) و عدم شکل­ گیری اجماع مناسب پیرامون این قرارداد، ریشه در دو نکته اساسی و اختلافی ما بین موافقان و منتقدین این قالب قراردادی دارد هر چند هر دو گروه از دلسوزان کشور و صنعت نفت هستند ولی تا زمانی که این دو نکته رفع نشود، همچنان شاهد عدم اجماع مذکور خواهیم بود:

• نکته اول) تکیه به توان داخلی و اعتماد به نیروهای داخلی
• نکته دوم) بدبینی یا خوش­بینی به شرکت­­های بین­ المللی

در واقع، اختلاف نظر موجود در قراردادهای نفتی جدید، در نوع رویکرد است! این دو رویکرد به صورت اجمالی توضیح داده می­ شود:

• منتقدین، توان داخلی کشور را به اندازه­ ای می­دانند که بخش عمده فعالیت­ های تولید و بهره ­برداری از میادین نفتی به آن­ها واگذار شود و از سوی دیگر بر این باورند که اعتماد به شرکت­های بین­ المللی، صرفاً سلطه آن­ها را بر نفت کشور و منافع آن بیشتر می­کند و اهداف جانبی نظیر انتقال و توسعه فناوری، تولید صیانتی و … را نیز به دنبال نخواهد داشت. با این رویکرد، انجام اصلاحات واژگانی، تغییر عبارات و اصطلاحات و تطبیق آن با قوانین کشور و مواردی از این دست، تامین­ کننده نظر منتقدین نخواهد بود چرا که همچنان همان رویکرد مقابل را بر قالب و ساختار قرارداد حاکم می­دانند!
• موافقین ساختار قراردادهای نفتی جدید بر این باورند که این قالب قراردادی با وضعیت موجود بازار نفت در ایران و جهان و همچنین حضور رقبای جدی برای سهم نفت ایران، انگیزاننده خوبی برای جذب سرمایه­ گذاری خارجی خواهد بود، ضمن اینکه ظرفیت کافی برای ایجاد بستر تولید صیانتی و انتقال فناوری در صنعت نفت را داراست. این رویکرد، نشانگر این است که موافقین این ساختار، توانمندی داخلی کشور را در صنعت نفت برای توسعه بهینه میادین نفتی ناکافی دانسته و معتقدند در شرایط موجود برای حفظ منافع ملی می­ بایست از توانمندی و سرمایه­ گذاری شرکت­ های بین­ المللی استفاده شود و این امر نیاز به انگیزاننده ­ها و مشوق ­های مناسبی (در مقایسه با رقبا) دارد که قراردادهای بیع متقابل، نمی­ توانست چنین زمینه ­­ای را فراهم سازد.