فارغ از ضعفهای فراوان اجرایی همایش و فقدان آمادگی حداقلی در بسیاری از سخنرانان و اعضای پانلها، نکات قابل توجهی نیز مطرح شد که در ادامه به برخی از آنها اشاره میشود. البته طبقهبندی خاصی روی این نکات صورت نگرفته است و صرفاً طرح بحث اولیه میتواند زمینه هماندیشیهای آتی را فراهم آورد.
- وزیر محترم نفت به فقدان یک نهاد حقوقی صاحب صلاحیت بی طرف در داوریهای نفتی اشاره کرد و حقوقیها را به راهاندازی موسسات حرفهای در این زمینه تشویق نمود. طرح بحث ایشان قابل تامل و توجه بود.
- وزیر محترم نفت، ضعف در فهم رگولاتوری حوزه انرژی را متذکر شدند و گفتند که هم در فهم این مقوله مشکل داریم و هم در مقام اجرا.
- آقای دکتر موحد گفتند، بنده فکر میکنم ما نه تنها در حوزه کسب و کار حقوقی مشکل داریم بلکه اساسا در گستره دانش حقوق هم ضعف داریم یعنی حتی علم حقوق هم در کشور ما به خوبی رشد نکرده است (البته نظر آقای زنگنه این بود که از نظر دانش حقوق، پیشرفت ما خوب بوده است!)
- آقای مهندس جوادی، مدیر عامل شرکت ملی نفت به این نکته اشاره کردند که اگر بتوانیم مفاهیم حقوقی قراردادی را به زبان ساده برای مدیران مطرح کنیم مفید خواهد بود.
- در بسیاری از پانلها، موضوعاتی مطرح میشد که حتی سخنران پانل نیز فهم دقیق و عمیق از موضوع سخنرانی خودش نداشت بسیاری از حوزهها، قابلیت ارائه به دانشگاهها جهت انجام پاپاننامه یا گروههای پژوهشی جهت ارائه نتایج بحث داشتند به عنوان مثال: شفافیت قراردادی و حدود و ثغور آن، مقوله مالیات و حقوق مالیاتی در حوزه انرژی و قراردادهای بینالمللی، بندهای گوناگون هر قرارداد (اعم از مسائل مالی تا حقوقی)، حدود دخالت دولت در خصوصیسازی و … .
- یکی از نکات مهم مطرح شده این بود که راهکار بسیاری از مشکلات صنعت نفت در خارج از این صنعت است! یعنی اساسا در مواردی محل درد و محل درمان یکی نیست! به عنوان مثال، بخشی از مشکلات صنعت نفت به علت ضعف در تامین مالی است. در کشورهای صاحب نفت که ساختار اقتصادی تنبل و غیرچابکی دارند ترجیح میدهند از راحتترین (که گاه پرهزینهتر هم هست!) به جای تنوع در روش تامین مالی استفاده کنند. در کشور ما هم در بسیاری از موارد روشهای تامین مالی تنوع لازم را نداشته است و همین امر منجر به رشد نکردن صنعت شده است یا ضعف در روشهای پوشش ریسک در ایران، منجر به استفاده نکردن از این روشها شده است لذا برخی از ضعفهای صنعت نفت، ریشه در غیر آن دارد معمولا جایگاه نفت در توسعه مورد توجه است ولی کمتر کسی به توسعه در نفت فکر میکند!
- تحلیل رفتاری بازیگران صنعت نفت در پساتحریم یکی دیگر از نکات مورد توجه در یکی از پانلها بود. پیشبینی رفتاری بازیگران اعم از پیمانکاران داخلی و خارجی، مشتریان و … و همچنین بررسی انتظارات آنها نسبت به آینده بازار با توجه به انتظاری بودن بازار نفت میتواند در اتخاذ تصمیم بسیار موثر باشد متاسفانه تحلیلهای رفتاری در این حوزه بسیار ضعیف است و چون مساله هیچ یک از رشتههای دانشگاهی هم نیست، ضعف آن از نظر تئوریک نیز احساس میشود.
- طبقهبندی فناوریهای نفتی از نظر چرخه عمر (توجه به تغییرپذیری و سرعت تغییر در فناوری) میتواند در انتخاب فناوریهای مناسب جهت توسعه موثر باشد.
- آقای مهندس حسینی معتقد بودند که قرارداد بیع متقابل برای وضعیت موجود نفت دنیا مناسب نیست و برای نفت ۲۰ دلاری طراحی شده بود در حالی که الان قیمتهای نفت بالاتر رفته است و باید ساختار جدید قراردادی طراحی شود که شکلگیری IPC را در چنین شرایطی مناسب میدانستند.
- از نظر مهندس حسینی برای موفقیت در صنعت نفت کشور میبایست نگاه اقتصادی داشت که مستلزم توجه به سازمان اقتصادی و رویکرد مدیریت اقتصادی است یعنی اولویت اولیه در این حوزه برخورداری از نگاه اقتصادی است.
- تبیین رابطه نظام حقوقی و کاهش هزینه مبادلات یکی از مهمترین خلاءهای موجود در صنایع است که میبایست مورد توجه قرار گیرد. ضمن اینکه تمرکز بر طراحی و راهاندازی نظام ارزان تامین مالی یکی از اولویتهایی است که تعامل حقوق با اقتصاد و مدیریت مالی را میطلبد.
- تربیت تیمهای تخصصی تنظیم قراردادهای نفتی که هم به ابعاد مالی و اقتصادی و هم به ابعاد فنی و حقوقی آشنا باشند یکی از اولویتهای کشور است که بخشی از بار آن بر عهده دانشگاه و بخش دیگر بر عهده مسئولین نفتی جهت استفاده از دانش آموختگان دانشگاهی در قالب تیمهای مشاورهای- آموزشی در مذاکرات و قراردادهای واقعی نفتی است.
- تعریف شرایط کمّی و کیفی به منظور استفاده از ظرفیت توان داخل در حوزه توسعه فناوری مستلزم تمرکز مناسب در این امر است و میبایست شفافیت کافی در کنار جذابیت و امنیت در سرمایهگذاری به منظور تحقق شرایط ایدهال در این حوزه مورد توجه قرار گیرد و تعریف روشنی از این مقوله صورت پذیرد. ضمن اینکه برخی از رشدها در تغییر رویکرد جدی اتفاق میافتد. میبایست تغییر نگاه جدی از رویکرد انکوباتوری به ساختاری انجام شود و به معنی واقعی به شرکتهای ایرانی توانمند و صاحب صلاحیت اعتماد گردد.