آشنایی با مجمع کشورهای صادرکنندة گاز (Gas Exporting Countries Forum (GECF))
نکتهای که کارشناسان و صاحبنظران نفتی اظهار میدارند این است که بخش گاز در دو دهه آینده، نقطه اصلی جذب سرمایهگذاری خواهد بود هماکنون نیاز کشورها به گاز با توجه به مزیتهای گاز طبیعی و ذخائر جهانی گاز بسیار زیاد است و میتوان آن را به وسیله خط لوله و یا به صورت خط لوله و یا به صورت مایع به کشورهای مصرفکننده منتقل کرد، سازگارتر بودن آن با محیط زیست که نسبت به سایر سوختهای فسیلی، کمترین آلودگی را ایجاد میکند و ارزانتر بودن قیمت ان نسبت به مصرف آن در آینده، موجب علاقه بیشتر کشورهاست.
برنامه های توسعه گاز اوپک (به عنوان یکی از بزرگترین دارندگان گاز طبیعی جهان) میتواند به عنوان یک عامل تکمیلکننده و نه جایگزینشونده در سیاستهای نفتی اوپک در نظر گرفته شود. موارد زیر، تنها معدودی از منافع این امر میباشد:
– توسعه گاز داخلی، نفت بیشتری را برای صادرات آزاد میسازد و حجم اضافی مایعات گازی باارزش که در نتیجه استخراج گاز حاصل میشود، درآمدهای گوناگون را نصیب تولیدکنندگان میکند.
– زیانهای ناشی از بازار نفت کوره سنگین از طریق جایگزین شدن گازطبیعی در نیروگاههای برق برای صادرکنندگان گاز اوپک جبران میشود.
– پیشرفت صنعت گاز به تواناییهای توسعه یافته ارزش بیشتری میبخشد.
– انگیزههای اصلی برای استفاده از گاز طبیعی، مانند کارایی بیشتر در نیروگاهها و به عنوان یک سوخت با آلایندگی کمتر برای مصارف داخلی و منطقهای افزایش مییابد.
فناوری و مهارتها به کشورهای دارنده گاز انتقال یافته و موجب ایجاد فرصتهای جدید اشتغال و ایجاد مشاغل گوناگون میگردد.
در ادامه به معرفی یکی دیگر از مهمترین نهادهای متولی امر انرژی در جهان یعنی مجمع کشورهای صادرکننده گاز پرداخته میشود(http://portal.opec.mop.ir).
اعضای اصلی مجمع کشورهای صادرکنندة گاز حدود 64 درصد ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارند و در این میان روسیه با 4/23 درصد، ایران، 16 درصد و قطر با 8/13 درصد به ترتیب دارای بیشترین سهم از ذخایر گاز طبیعی جهان هستند.
تحولات دو دهة اخیر در عرصة بازارهای انرژی جهان، پیدایش دورنمایی روشنتر برای گاز طبیعی و روند رو به افزایش سهم این حامل انرژی در ترکیب انرژی مصرفی جهان، موجبات تشکیل نهادی متشکل از کشورهای عمده تولید و صادرکننده گاز طبیعی را فراهم ساخت.
در همین راستا وزارت نفت ایران با برگزاری اولین اجلاس کارشناسان عالیرتبة کشورهای صادرکنندة گاز در تهران در تاریخ 13-14 اسفند ماه 1379 (3-4 مارس 2001)، در تشکیل این نهاد، ابتکار عمل را به دست گرفت که متعاقب آن نخستین اجلاس وزیران این کشورها را در تاریخ 29-30 اردیبهشت 1380 در تهران برگزار نمود. بدین ترتیب، تشکّلی بنام «مجمع کشورهای صادرکنندة گاز» بوجود آمد.
اعضای مجمع توافق نمودند که این نهاد به صورت غیررسمی به فعالیتهای خود ادامه دهد و لذا تا چند سال بعد، تدوین اساسنامه، مقررات اداری- مالی، تعیین حق عضویت و به تبع آنها ایجاد دبیرخانهای دایمی، ضروری تشخیص داده نشد و مجمع به صورت یک نهاد غیررسمی با تشکیل جلسات لازم، تبادل نظر و اطلاعات در خصوص موارد زیر را مدنظر قرار داد.
اهداف مجمع کشورهای صادرکننده گاز:
1- طرحهای توسعه گاز در دنیا
2- توازن بین عرضه و تقاضای گاز
3- فنآوریهای اکتشاف، تولید وحمل ونقل گاز وهزینههای مربوطه
4- ساختار بازارهای گاز (منطقهای و جهانی)
5- صادرات گاز از طریق خط لوله و به شکل گازطبیعی مایع شده (LNG)
6- مقولههای تجاری صادرات گاز
7- رقابت گاز با سوختهای جایگزین
8- اقتصاد گاز طبیعی فشرده (CNG) و تبدیل گاز به مایع (GTL)
9- چارچوبهای قراردادی اجرای پروژههای گاز
10- راهها و روشهای بهبود و ارتقاء سهم گاز در ترکیب انرژی مصرفی و همچنین استفادههای دیگر از گاز
11- موافقتنامههای زیست محیطی و تأثیر آنها بر مصرف گاز
12- دیگر مسایل مورد علاقه شرکت کنندگان در مجمع
تاکنون 13 اجلاس وزارتی توسط این مجمع برگزار شده است که در قالب جدول 2 قابل مشاهده است:
جدول2: نشستهای وزارتی مجمع کشورهای صادرکنندة گاز (GECF)
اجلاس |
محل |
تاریخ برگزاری |
کشورهای شرکتکننده |
اول |
تهران- ایران |
29-30 اردیبهشت 1380 20 مه 2001 |
الجزایر،اندونزی،ایران،برونئی،ترکمنستان، روسیه، عمان، قطر، مالزی، نروژ(عضوناظر) ونیجریه |
دوم |
الجزیره الجزایر |
13-15 بهمن1380 1-3 فوریه 2002 |
الجزایر،اندونزی،ایران، برونئی، بولیوی، مصر، قطر،روسیه،عمان، لیبی، مالزی، نیجریه و ونزوئلا |
سوم |
دوحه- قطر |
17 بهمن 1381 4 فوریه 2003 |
الجزایر،اندونزی،امارات،ایران،برونئی،ترینیداد وتوباگو،روسیه عمان، قطر(میزبان)، لیبی، مالزی، مصر(میزبان)، نروژ(عضوناظر) نیجریه و ونزوئلا |
چهارم |
قاهره-مصر |
24 اسفند 1382 14مارس 2004 |
الجزایر، اندونزی، امارات، ایران، برونئی،ترینیداد وتوباگو،روسیه،عمان،قطر(میزبان)،لیبی،مالزی،مصر(میزبان)، نروژ (عضوناظر)، نیجریه، ونزوئلا |
پنجم |
ترینیداد وتوباگو |
7-8 اردیبهشت 1384 26-27آوریل2005 |
الجزایر، ایران، امارات ، برونئی، گینه استوایی، روسیه، قطر، مالزی، مصر، نروژ(عضوناظر) نیجریه، ونزوئلا و ترینیداد وتوباگو (میزبان) |
ششم |
دوحه –قطر |
19-22 فروردین 1386 8-11 آوریل 2007 |
الجزایر،ایران،بولیوی، مصر، اندونزی، لیبی، مالزی، نیجریه، نروژ(عضوناظر) ، قطر(میزبان)، روسیه، ترینیدادوتوباگو، امارات ، ونزوئلا |
هفتم |
مسکو |
3دیماه 1387 23 دسامبر 2008 |
الجزایر، ایران،بولیوی، قطر، لیبی، نیجریه، مصر،ترینیدادوتوباگو،روسیه،نروژ(عضوناظر)، قزاقستان (میهمان)، گینه استوایی و ونزوئلا |
هشتم |
دوحه- قطر |
9 تیر 1388 30 ژوئن 2009 |
ایران، الجزایر، لیبی، مصر، نیجریه، روسیه، قطر، ترینیدادوتوباگو،گینهاستوایی،ونزوئلا،امارات (میهمان)، نروژ(ناظر) |
نهم |
دوحه- قطر |
18 آذر 1388 9 دسامبر 2009 |
ایران، الجزایر، بولیوی، ترینیدادوتوباگو، روسیه، قطر، گینه استوایی،لیبی، مصر، نیجریه، ونزوئلا، نروژ(ناظر)، هلند (ناظر)امارات (میهمان) |
دهم |
الجزایر |
30 فروردین 1389 19 آوریل 2010 |
ایران، الجزایر، بولیوی، ترینیدادوتوباگو، روسیه، قطر،گینهاستوایی،لیبی،مصر،نیجریه،ونزوئلا (اعضای اصلی)، نروژ و هلند (اعضای ناظر) |
یازدهم |
قطر |
11 آذرماه 1389 2 دسامبر 2010 |
ایران، الجزایر، ترینیدادوتوباگو، روسیه، گینه استوایی، قطر، لیبی، مصر و ونزوئلا و به عضو ناظر قزاقستان، نروژ وهلند. |
دوازدهم |
قاهره، مصر |
12 خرداد 1390 2 ژوئن 2011 |
ایران، الجزایر، ترینیدادوتوباگو، روسیه، گینه استوایی، روسیه، لیبی و ونزوئلا (8 کشور عضو) و نروژ وهلند (ناظر) |
سیزدهم |
دوحه، قطر |
22 آبان 1390 13 نوامبر 2011 |
ایران، الجزایر، بولیوی، ترینیدادوتوباگو، روسیه، عمان، گینه استوایی، مصر، لیبی، قطر، نیجریه، ونزوئلا(اصلی)، نروژ و هلند (اعضای ناظر) |
طی سالهای 1380 تا 1384 عمده فعالیتها و پروژههایی که در این مجمع اجرا میشد جنبة داوطلبانه و انفرادی داشت و معمولاً کشور پیشنهاددهنده، تأمینکنندة هزینههایاجرایی آن بود ولی برخی پروژههای پیشنهادی از جمله اجرای مدل جامع گاز، ماهیتاً، همکاری و مشارکت جمعی اعضا چه در بُعد اجرایی چه در بُعد تأمین هزینههای پروژه را طلب میکند.
شکلگیری کمیتة عالیرتبه مجمع کشورهای صادرکنندة گاز
مجمع کشورهای صادرکنندة گاز، نهادی غیررسمی (Informal) بود و پرداخت حقعضویت نیز میان کشورهای شرکتکننده در مجمع،مرسوم نبود، بسیاری از کشورها اعلام کردند که به دلیل موانع قانونی و حقوقی، قادر به مشارکت در تأمین هزینه پروژههای مشترک و جمعی نیستند.
در ششمین اجلاس وزارتی که در دوحة قطر در تاریخ 19-22 فروردین 1386 برگزار شد، پس از استماع گزارش تهیه شده توسط وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران در خصوص فعالیت پنجسال گذشتة مجمع و پیشنهاد تغییر ساختار مندرج در آن، کمیتهای را با عنوان کمیتة عالیرتبه مجمع کشورهای صادرکنندة گاز به سرپرستی روسیه مأمور تهیه پیشنهاد مدون و جامعی در خصوص تغییر ساختار نمود.
نخستینجلسه این کمیته که درتاریخ 1-2 خرداد 1386 در مسکو برگزار شد، نتیجه خاصی را به دنبال نداشت ولی از جلسه دوم به بعد، نمایندگان ایران از وزارت نفت، ابتکار عمل را به دست گرفته و اصولا عمده فعالیت کمیته را متوجه اهداف تعیین شده در ششمین اجلاس وزارتی مجمع نمودند.
در جلسة سوم کمیته نیز، ایران پیشنویس اساسنامة مجمع را میان اعضا به بحث گذارده و تقبل نمود که مطالب مربوط به نمودار سازمانی، مقررات اداری و مالی، شرح وظایف پرسنلی، بودجه و پرداخت حق عضویت و دیگر موارد ضروری را (مشتمل بر حدود 230 صفحه) تهیه نماید که در جلسه بعدی کمیته که در تاریخ 4-3 بهمن 1386 در قاهره برگزار گردید، ارائه نمود. پس از بررسی مطالب موردنظر، ایران اقدام به اعمال نظرات وپیشنهادات کشورهای دیگر کرد و کلیه این مطالب را به همراه اساسنامه در جلسة پنجم کمیتة عالیرتبه که در تاریخ 9- 8 اردیبهشت 1387 درتهران برگزار گردید، ارائه نمود. جلسه پنجم کمیته عالیرتبه که نقطه عطفی در تحولات مربوط به شکلگیری و رسمیت یافتن مجمع به حساب میآید طی دو روز جلسه کاری فشرده و منظم به بررسی نقطهنظرات اعضای حاضر در جلسه در خصوص پیشنویس اساسنامة تهیه شده توسط وزارت نفت پرداخت که پس از بررسی نهایی در هفتمین اجلاس وزارتی مجمع کشورهای صادرکنندة گاز که به میزبانی روسیه در سوم دی1387 در مسکو برگزار شد به تصویب رسید.
باید توجه داشت که نفس وجود خود مجمع و تشکیل منظم آن که تاکنون خوشبختانه ده دورة آن برگزار شده موضوعیت دارد و با صبر و شکیبائی در آینده میتوان به نتایج مطلوبی دست یافت. کما اینکه اوپک در سال 1960 تشکیل شد، لیکن عملاً تا سالهای نخستین دهه 1970 میلادی نتوانست نقشی در بازار نفت ایفا کند.
بالاخره، پس از به تصویب رسیدن اساسنامه مجمع در هفتمین اجلاس وزارتی، که به دست کارشناسان این وزارت تهیه شده بود، گامی مؤثر در جهت رسمیت یافتن مجمع برداشت. اجلاس هفتم وزارتی در مسکو نیز، دوحه، مرکز قطر را به عنوان دبیرخانة مجمع انتخاب نمود در حالی که سه کشور دیگر، شامل جمهوری اسلامی ایران، الجزایر و روسیه نیز تمایل خود را برای اینکه میزبان دبیرخانه دایمی باشند، رسماً اعلام کرده بودند. در نهمین اجلاس وزارتی مجمع که در آذرماه سال 1388 در دوحه، قطر برگزار شد، از میان نامزدهای معرفی شده توسط جمهوری اسلامی ایران، ترینیداد و توباگو، لیبی، مصر، نیجریه و روسیه، آقای لئونید بوخانوسکی نامزد روسیه، به عنوان دبیرکل انتخاب گردید.
]]>