شرکت ملی نفت ایران از نهادهای بسیار مهم کشور است که بررسی رفتار آن اهمیت بالایی دارد. در این راستا بررسی تصمیمات شرکت ملی نفت ایران نسبت به ادغام عمودی فعالیتها و یا همان تصمیم «ساخت یا خرید» در ارتباط با قراردادهای طرحهای توسعهای بالادستی شرکت مذکور از طریق کاربرد نظریه اقتصاد هزینه مبادله اهمیت دارد. بنابراین برای تبیین ساختارهای درهم تنیده روابط قراردادی بین شرکت ملی نفت ایران و مجموعه پیمانکاران طرحهای توسعهای بالادستی، قراردادهای بیعمتقابل به عنوان گزینه خرید و سایر قراردادها به عنوان گزینه ساخت در نظر گرفته شدهاند. در گام نخست نتایج به طور نسبی از فرضیات اقتصاد هزینه مبادله به عنوان عوامل تعیین کننده اَشکال سازماندهی حمایت به عمل آورده است. علاوه بر این، توابع هزینه مبادلاتی سازماندهی درونی و بازاری شرکت ملی نفت ایران به عنوان محور بحث نیز برآورد شدهاند. با تخمین این توابع هزینه، تفکیک اثرات ویژگیهای مبادله بر اَشکال سازماندهی ساخت یا خرید مقدور گشته که این موضوع سبب گسترش دانش ما پیرامون اثرات نسبی خطرات مبادله بازاری و هزینههای سازماندهی درونی بر روی تصمیمات مرتبط با ادغام شده است. تخمین توابع هزینهای مذکور به منظور برآورد هزینههای مبادلاتی و منافع برونسپاری نیز میتوانند سودمند باشند. در ابتدا نیز مفهوم و ماهیت هزینه به بحث گذاشته شده است.
این مقاله توسط دکتر محمدرضا شکوهی در شماره 13 پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران منتشر شده است.